کاریابی و استخدام در این چند سال گذشته به وضعیت کلافه‌کننده‌ای تبدیل شده است. به ویژه با افزایش تورم و کاهش قدرت شرکت‌ها برای پرداخت حقوق، روز به روز این کلاف سردرگم پیچیده‌تر از قبل می‌شود. در این آشفته‌بازار، کارآموزی به یکی از اصلی‌ترین و اقتصادی‌ترین شیوه‌های تامین منابع انسانی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها تبدیل شده است. اگر دقایقی در سایت‌ها یا گرو‌ه‌های استخدامی چرخی بزنید با انبوه آگهی‌های استخدامی مواجه خواهید شد که به جستجوی نیروهای کارآموز با یک تا چند ماه کار آزمایشی هستند. از طرف دیگر، نوکارجویان نورسته‌ی خواهان ورود به میدان، کارآموزی را یکی از مهم‌ترین و عملیاتی‌ترین راه‌های ورود به دنیای کار می‌‌دانند (چنان که هدف اصلی کارآموزی هم بر همین اساس است). بنابراین بسیاری از این افراد بدون تجربه قبلی یا آگاهی کامل از قوانین کارآموزی و اصول و مرام آن، در دام کارفرمایان سوءاستفاده‌گر می‌افتند. به همین علت است که آوازه کارآموزی مدت‌هاست که در ایران مخدوش شده و به برداشت‌های منفی و تجربه‌های تلخ آغشته شده است. این در حالی است که دوره کارآموزی می‌تواند یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌ساز‌ترین دوران کاری هر کسی باشد. به شرطی که نوکارجویان توانایی انتخاب بهترین موقعیت کارآموزی را داشته باشند و شور و اشتیاق‌شان برای شروع دوران کاری با گرفتارشدن در موقعیت‌های مسموم به بی‌رغبتی و ناامیدی از فضای کار تبدیل نشود.
ما در کارگاه، برای اینکه بتوانیم هاله ابهام را از صفرِ کارآموزی تا پایان این دوران بزداییم، سوالات پرتکرار کارآموزان را چه درمورد قوانین مربوط به کارآموزی و چه مرتبط با کلیات آن را از دو فرد متخصص و شایسته در این امر پرسیده‌ایم.
محمد شهرمیانی مدیرعامل رهنما کالج که به دوران کارآموزی به‌عنوان فرصتی بی‌نظیر برای رشد اعتقاد دارد بخش اول سوالات را پاسخ داده است. در ادامه، روح‌اله رهبر مدیر رگولاتوری گروه توسعه فناوری اطلاعات هزاردستان از زاویه حقوق کار در ایران به سوالات حقوقی ما پاسخ داده تا برای اولین بار، مجموعه‌ای از قوانین کارآموزی یک‌جا و با دقت بالا در اختیار نوکارجویان قرار بگیرد.
محمد شهرمیانی، مدیرعامل رهنما کالج
محمد شهرمیانی هم‌اکنون مدیرعامل رهنما کالج است و پیش از این نیز چهارده سال به‌عنوان مدیر منابع انسانی در مجموعه رهنما مشغول به کار بوده است. رهنما کالج ماموریت اصلی خود را در آموزش و توسعه نوکارجویان در حوزه‌های تخصصی و آماده‌کردن این افراد برای ورود به بازار کار حرفه‌ای می‌داند. شهرمیانی که تجربه زیادی در فضای کار حرفه‌ای ایران دارد و همچنین در میان گود کارآموزی به کمک به نوکارجویان مشغول است به پرسش‌های ما درمورد انتخاب و گذران موقعیت‌های کارآموزی پاسخ داده است. پیش‌تر نیز در پادکست کارگاه میزبان شهرمیانی بودهایم و درمورد منابع انسانی به گفتگو نشسته‌ایم.
چرا نیروهای منابع انسانی در سازمان محبوب نیستند؟ | محمد شهرمیانی مدیرعامل رهنما کالج
بهترین مدت زمان برای دوران کارآموزی چقدر است تا به تجربه کافی و کارآمدی قابل قبول برسیم؟
برای زمان کارآموزی نمی‌شود استاندارد خاصی تعیین کرد که مثلا یک یک ماه زمان درستی است یا سه ماه. وقتی وارد دوران کارآموزی می‌شویم، قرار است دو اتفاق برایمان بیفتید:
اول یادگرفتن مهارت‌های تخصصی که ممکن است قبلا در فضای آموزشی یاد گرفته باشیم اما نیاز به دانش و آگاهی تکمیلی نسبت به آن داریم. مثلا کار با یک نرم‌افزار یا جزئیات انجام کارها.
دوم آشنایی با فضای کلی کار، ویژگی‌های حضور در محیط کاری، ارتباط با آدم‌های دیگر، شیوه حضور در جلسه‌ها و مهارت‌های نرم دیگری از این دست در این دوران اتفاق می‌افتند. معمولا در بازه زمانی یک تا سه ماه هر دوی این دو دسته مهارت‌ها می‌توانند تکمیل شوند. به شرط اینکه انگیزه لازم برای یادگیری فراهم باشد و سازمان و شخصی که زیرنظر او کار می‌کنیم روحیه یاددهنده داشته باشند. اما شرایط برای افراد می‌تواند متفاوت باشد و افرادی دورههای کارآموزی طولانی‌تری را تجربه کنند که این به خودی خود به معنای از دست رفتن زمان نیست. کارآموزی یعنی فراگرفتن کار. یعنی تحت عنوان کارآموز بودن اصلا اتفاق بدی نیست. یعنی اگر طولانی‌شدن دوران کارآموزی بیشتر از آنچه که انتظارش را داشتیم، یعنی یک جای کار می‌لنگد.
یک دوره کارآموزی مطلوب، چه ویژگی‌هایی دارد؟
سه فاکتور را می‌توانیم برای سنجش دوران کارآموزی در نظر بگیریم که این سه فاکتور باید وجود داشته باشند.
یک، اصلا من بپذیرم که قرار است یاد بگیرم. یعنی اشتیاق یادگیری، خواستن و احساس نیاز در من وجود داشته باشد که اگر نباشند، به نظر من دوره کارآموزی کلا نمی‌تواند کمک‌کننده باشد.
دو، به کدام سازمان می‌خواهیم برویم. رویکرد سازمان‌ها به کارآموزی مهم است. خیلی وقتها نگاه سازمان‌ها به کارآموزی نگاه متفاوتی است. این رویکرد نباید حتی در سطح یک دپارتمان خاص باشد. بلکه کل سازمان باید نگاه مثبتی به فرایند کارآموزی داشته باشد.
سومین فاکتور، شخصی است که قرار است به‌عنوان سرپرست در دوران کارآموزی در کنار ما باشد. این فرد باید کسی باشد که برای کارآموز وقت بگذارد و رشد و توانمندی کارآموز از دغدغه‌های مهمش باشد. این شخص نباید به کارآموز به چشم کسی که قرار است مشکلات را در بازه زمانی کوتاه حل کند یا به چشم نیروی کاری ارزان نگاه کند. بلکه باید به این دید نگاه کند که فارغ از برطرف‌شدن نیازهایش، قرار است به رشد و توسعه کارآموز کند. این مایندست رشد در کنار شور و اشتیاق می‌توانند باعث شوند که دوره کارآموزی خوبی داشته باشیم.
چه شاخص‌هایی وجود دارد که کارآموز بتواند تشخیص دهد که برای شروع دوران کاری آماده شده یا همچنان به کارآموزی نیاز دارد؟
بعضی از این فاکتورها درونی است. یعنی ما باید به احساس رشد و توسعه‌یافتگی را در خودمان داشته باشیم. اما اگر بخواهیم شاخص‌های دقیق‌تری در نظر بگیریم، می‌توانیم میزان یادگیری مهارت‌های سخت را به‌عنوان یک معیار در نظر بگیریم. مثلا اگر تا قبل از کارآموزی کار با اکسل را بلد نبودیم اما الان آن را فرا گرفتهایم. یعنی یک توانایی کار با یک‌سری از ابزارها می‌تواند یک معیار باشد.
یک‌سری از مهارت‌های ارتباطی هم زمانی که ارتقا پیدا می‌کنند می‌تواند نشانه‌ای بر کافی بودن این دوران داشته باشد. اگرچه تاکید می‌کنم که من پایانی بر دوران کارآموزی به معنای شور و اشتیاق برای یادگیری نمی‌بینم. پایان کارآموزی به معنای تبدیل‌شدن به کارمندی که دیگر نیاز به رشد و تلاش برای یادگیری را در خود نمی‌بیند نیست. چنین نگاه‌هایی در کل غلط است و ارتباطی به کارآموزی هم ندارد. برای همین در نقطه‌ای که می‌توانیم متوجه شویم که تغییر کردهایم و علاوه بر حس درونی، از سایرین هم فیدبکهایی در تایید این آگاهی درونی داشته باشیم می‌توانیم تشخیص دهیم. اما اگر قدرت تشخیص را نداریم می‌توانیم از کسانی که با ما در ارتباط هستند، مثلا سرپرست یا اعضای تیم صحبت کنیم و نظر بخواهیم.
نقطه‌ای که بتوانیم مسئولیتی را به تنهایی بپذیریم و ریسک آن را برعهده بگیریم، یعنی می‌توانیم کار کنیم. تفاوت فضای کارآموزی و کار حرفه‌ای آنجاییست که مسئولیت را به عهده می‌گیرم.
آیا دوران کارآموزی برای کسب مهارت‌های فنی یا هارد اسکیل‌ها مناسب است یا صرفا برای آنبوردینگ و کسب مهارت‌های نرم فایده دارد؟
ترکیب این دو دسته از مهارت‌ها، همان چیزهایی است که قرار است در دوران کارآموزی بیاموزیم و تمرین کنیم. یعنی گاهی چیزهایی را بلد نیستیم و باید کار کردن با این ابزارها را یاد بگیریم که اتفاقا کسب چنین توانایی‌های خیلی مهم است. اما همه چیز کارهای فنی نیست. مثلا مذاکره یک مهارت است که باید آن را در دوران کارآموزی و در ارتباط با سایر افراد یاد بگیریم. اخلاق حرفه‌ای، این که چطور در فضای کاری رفتار کنیم، نحوه فیدبک‌دادن و مواردی از این دست از جمله این مهارت‌های مهم هستند. البته باید توجه داشت که مهارت‌های نرم می‌توانند بسته به فرهنگ سازمان‌ها با هم تفاوت‌هایی داشته باشند. توانایی وفق‌دادن با فرهنگ سازمانی هم اتفاقا از سری مهارتهایی است که باید در دوران کارآموزی تمرین شوند. البته وفق دادن به معنای پذیرش ناآگاهانه نیست. بیشتر حاصل انتخاب است. مثلا من وقتی می‌دانم که فرهنگ یک سازمان برایم مطلوب است، به سمت همان سازمان هم می‌روم.
آیا کارآموزی بهترین راه ورود به بازار کار است؟ آیا بهتر نیست افراد به جای کارآموزی از همان ابتدا به عنوان نیروی کار جونیور جذب شرکت‌ها شوند؟
من فرق زیادی بین افراد کارآموز و جونیور قائل نیستم. نگاه من این است که یک فرد سینیور هم ممکن است در مقاطعی نیاز به کارآموزی داشته باشد. چون هیچ وقت پایانی برای یادگرفتن وجود ندارد. ولی معمولا افرادی که از همان روز اول تحت آموزش قرار می‌گیرند و به حال خود رها نمی‌شوند تا به تنهایی مسیر را پیدا کنند، معمولا آدم‌های موفق‌تری هستند. یعنی همین آموزش در دوران کارآموزی می‌تواند ما را جلو بیندازد. نکته مثبت دیگر کارآموزی این است که سرپرست و مدیر از روز اول از کارآموز انتظار ندارند که خودش به تنهایی تمام کارها را تمام و کمال انجام دهد. بنابراین اگر با نگاه کارآموزی فرصتی برای آموزش دیدن است پیش برویم، کارآموزی قطعا می‌توانند راه را برای پیشرفت شغلی کوتاه‌تر کند تا این که بخواهد به‌عنوان نیروی جونیور وارد سازمان شود.
آیا کارآموزی بی‌حقوق و طولانی‌مدت در یک شرکت بزرگ و مطرح ارزش دارد؟
شرکت‌های بزرگ و مطرح الزاما نمی‌تواند یک شاخص باشد. کسی که قرار است سرپرست کارآموز باشد، بسیار مهم است. مثلا ممکن است کسی ترجیح دهد به هر قیمتی و به مدت طولانی در یک سازمان بزرگ کار کند، اما فرد دیگری تشخیص دهد مدت زمان کوتاه‌تری در یک شرکت بی‌نام و نشان اما زیر نظر یک فرد متخصص با مایندست رشد و یادگیری کار کند که خیلی ارزشمندتر است. درست است که شرکت‌های بزرگ می‌توانند روابط یا داده‌های بیشتری را در دسترس قرار دهند اما ممکن است شما را در معرض آموزش مستقیم قرار ندهند. تاکید من در فضای کارآموزی به لحاظ اثربخشی بیشتر بر این است که شما در معرض آموزش قرار بگیرید. بنابراین بزرگی سازمان به تنهایی نمی‌تواند معیار درستی برای انتخاب باشد.
در طول فرایند مصاحبه یا صحبت اولیه یا حتی در آگهی‌های استخدامی و یا دوران کارآموزی، به چه نشانه‌ها و جزئیاتی توجه کنیم که بتوانیم صداقت شرکت مربوطه را بسنجیم و اصطلاحا در دام “مفت‌بری” یا کار بی‌جیره و مواجب نیفتیم؟
برای پذیرش موقعیت کارآموزی، حتما باید صحبت کنیم. مشخص کنیم که من دقیقا قرار است چه کارهایی را انجام دهم، چه خروجی‌هایی از من مورد انتظار است یا قرار است با چه کسی کار کنم. نباید یک شرکت از شما کارهایی را بخواهد که شما بلد نیستید، بدون اینکه بپذیرد به شما آموزش لازم را بدهد. چون چنین موقعیت‌هایی منجر به افزایش استرس کارآموز می‌شود. به طور کلی انتظارات از کارآموز باید شفاف باشد. حتما باید با کسی که قرار است زیر نظر او کار کنیم صحبت کنیم. اینکه صرفا با منابع انسانی صحبت کنیم کافی نیست. حتما باید چنین توضیحاتی را بخواهیم. هرچقدر که ارتباط با سازمان در همان جلسات اول شفاف‌تر باشد، ریسک را سمت کارآموزی کمتر می‌کند. گفتگو و شفافیت انتظارات بسیار کمک‌کننده است. همچنین مسیر بعد از کارآموزی هم باید شفاف شود. یا اصلا موفق‌بودن کارآموز از دید سازمان چگونه است. آیا بعد از دوران کارآموزی، فرصت استخدام وجود دارد؟ چشم‌انداز آینده چیست؟ همین‌ها می‌توانند کمک‌کننده باشند که ریسک به حداقل برسد.
روح‌اله رهبر، مدیر رگولاتوری توسعه فناوری اطلاعات هزاردستان
با روح‌اله رهبر از زاویه دید حقوقی به کارآموزی نگاه کردهایم. یکی از مصائب بزرگ کارآموزان، دست و پنجه نرم‌کردن با مسائل قانونی است. بی‌تجربه‌بودن نوکارجویان در بسیاری از موارد باعث می‌شود مورد سواستفاده قانونی از شرکت‌ها یا سازمان‌ها شوند. قانون کار ایران به مسائل پیرامون کارآموزی پرداخته است، اما متاسفانه تا پیش از این مرجع یا محتوای جامعی در مورد این قوانین تدوین نشده و در دسترس نیروهای تازه‌نفس کاری قرار نگرفته است. به همین دلیل به سراغ روح‌اله رهبر رفته‌ایم تا بر ابهامات قانونی کارآموزی نوری بتاباند.
کارآموزی حقوق دارد؟ آیا شرکت‌ها از نظر قانونی موظف به پرداخت حقوق در طول مدت کارآموزی هستند؟ همچنین آیا قانونی مبنی بر الزام شرکت‌ها برای بیمه‌کردن کارآموزان وجود دارد؟
برای اینکه ببینیم چه نوع کارآموزی، شغل محسوب شده و در نتیجه شرکت‌ها باید برای آن حقوق پرداخت کنند، بهتر است در گام اول انواع کارآموزی را بدانیم. مطابق با قانون کار مصوب سال ۱۳۶۹، به طور کلی سه نوع کارآموز وجود دارد. دسته‌ی اول کارگران با هر رده‌ی سنی هستند که بنا به تشخیص کارفرمای خود در مراکز مربوط به کارآموزی مشغول به یادگیری کار هستند. دسته‌ی دوم افرادی هستند که به طور داوطلبانه در مراکز کارآموزی در حال آموزش هستند و دسته‌ی سوم کارآموزان بین ۱۵ تا ۱۸ سال شمسی که مطابق قرارداد کارآموزی مشغول کار همراه با یادگیری هستند.
مطابق با قانون، افرادی که به طور داوطلبانه در مراکز کارآموزی صرفا مشغول به یادگیری هستند، مشمول پرداخت حقوق و حق بیمه نیستند. با این حال اگر کارگر حین کار خود و به درخواست کارفرما در دوره‌ی کارآموزی شرکت کند، باید حداقل مزد ثابت و مبنا را دریافت کند و بیمه نیز پرداخت می‌شود. همینطور اگر کارآموز بین ۱۵ تا ۱۸ سال بوده و کارآموزی توام با کار یعنی تولید کالا یا خدمت باشد، می‌تواند با انعقاد قرارداد کارآموزی حداقل حقوق را دریافت کند. علاوه بر آن مطابق ماده ۳۳ قانون تامین اجتماعی کارفرما ملزم به پرداخت حق بیمه کارآموز در این موارد است و حتی در صورتی که مزد یا حقوق کارآموز به دلیل ساعات کم، پایین‌تر از حداقل دستمزد باشد پرداخت مابه‌التفاوت حق بیمه سهم کارآموز به‌عهده کارفرما خواهد بود. علاوه بر آن اگر کارفرما مایل به ادامه‌ی همکاری بود، مدت کارآموزی به عنوان سنوات کارآموز محسوب خواهد شد.
در مورد سایر کارآموزان با سنین بالاتر، اگر کارآموزی همراه با اشتغال باشد، روابط میان کارگر و کارفرما بر اساس قانون کار تنظیم شده و کارآموز مستحق دریافت حقوق و بیمه است.
آیا کارآموز می‌تواند درخواست امضای قرارداد برای دوره کارآموزی کند؟ آیا چنین چیزی تحت عنوان قرارداد کارآموزی وجود دارد؟
بله در قانون کار پیش‌بینی شده که اگر سن کارگر بین ۱۵ تا ۱۸ سال شمسی باشد، کارآموزیِ همراه با اشتغال بر اساس قرارداد کارآموزی صورت می‌گیرد. این قرارداد در ابتدای شروع فعالیت میان کارفرما و کارآموز منعقد می‌شود. در این قرارداد باید میزان مزد کارآموز، سن او، شرایط فسخ قرارداد و الزام به بیمه‌کردن کارآموز وجود داشته باشد. در خصوص نوجوانان حداکثر زمان کارآموزی همراه با اشتغال ۶ ساعت است و نباید از این زمان بیشتر باشد. اگر توافق به صورت شفاهی صورت گرفت و کارفرما از امضای قرارداد خودداری کرد، کارآموز می‌تواند با اثبات موضوع حقوق خود را دریافت کند.
کارآموزانی که خود کارگر هستند و بنا به دستور کارفرما در مراکز کارآموزی کار می‌کنند، بنا بر توافق کتبی یا شفاهی خود با کارفرما فعالیت می‌کنند اما میزان مزد آن‌ها نباید از مزد ثابت کمتر باشد. علاوه بر آن کارگران باید حداقل دوبرابر مدت کارآموزی در همان کارگاه به کار اشتغال ورزند.
بسیاری از شرکت‌ها به جای کارآموزی (یا یک مرحله قبل از کارآموزی) از افراد می‌خواهند یک مدت محدود (یک هفته تا ده روز) یا روی یک پروژه و موضوع خاص کار تستی و آزمایشی انجام دهند. آیا این مدت/پروژه تستی مشمول پرداخت حقوق می‌شود؟ آیا در صورتی‌که یک کارآموز یک تسک معین‌شده برای کار تستی را انجام دهد و به هر دلیلی منجر به ادامه همکاری با آن مجموعه نشود، در قبال تسک هم هزینه‌ای دریافت نکرده باشد، مجموعه اجازه دارد از خروجی تسک استفاده کند؟
دوره‌ی کارآموزی به جز در مورد نوجوانان که باید کمتر از ۳ سال باشد، محدودیت زمانی ندارد. اگر دوره‌ی کارآموزی همراه با اشتغال به کار یعنی فراگرفتن یک کار همراه با انجام آن به دستور کارفرما باشد، مشمول مقررات کار بوده و کارآموز مستحق دریافت حقوق است و در این مورد هیچ استثنایی وجود ندارد. در این موارد کارگر می‌تواند با مراجعه به مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما حقوق خود را دریافت کند.
در خصوص استفاده از خروجی تسک باید به این نکته توجه کرد که اگر رابطه‌ی کاری میان کارگر و کارفرما اثبات شود، کارفرما می‌تواند از حقوق مادی آن پروژه یا تسک مثل استفاده‌ی تجاری از آن بهره‌مند شود. اما اگر رابطه‌ی کاری میان این دو اثبات نشود و صرفا فراگیری بوده، شرکت یا کارفرما حق استفاده از یافته‌های کارآموز که حاصل تلاش و فعالیت او بوده را ندارد.
آیا اساسا در قانون کار ایران، به چنین مواردی به طور جزئی و مشخص اشاره شده؟ یا قانون‌گذاری کلی و حتی سلیقه‌ای در شرکت‌های مختلف انجام می‌شود؟
بله. مطابق با ماده ۵ قانون کار ایران، کارآموزان مشمول قانون کار و احکام مربوط هستند. مبحث اول از فصل پنجم این قانون هم به طور خاص به موضوع کارآموزی و انواع آن پرداخته است. دستورالعملی در خصوص نحوه‌ی انعقاد قرارداد کارآموزی با افراد زیر ۱۸ سال مصوب شده است. قانون تامین اجتماعی نیز موادی را به بیمه کارآموزی اختصاص داده است. بنابراین نباید با خلا قانونی قابل توجهی روبرو باشیم. آنچه که بیشتر کارآموزان را به دردسر انداخته و زمینه را برای برخوردهای سلیقه‌ای شرکت‌ها فراهم کرده است، خودداری کارفرما از قبول رابطه‌ی کاری همراه با کارآموزی است. همانطور که پیش از این بیان شد، مطابق با قانون، الزام به پرداخت حق‌السعی منوط به ایجاد رابطه‌ی کاری بین کارآموز با کارفرما است و خیلی از شرکت‌ها ادعا دارند که این دوره صرفا کارآموزی بوده و فعالیت تولیدی بر اساس دستور کارفرما صورت نگرفته است. در برخی از موارد کارفرما با پذیرش رابطه‌ی کاری، هزینه‌ی کارآموزی را آنچنان بالا می‌برد که میزان حق‌الزحمه کارآموز بسیار پایین می‌شود. به نظر می‌رسد علاوه بر هوشیاری کارآموزان در زمان انعقاد قرارداد، ورود قانون‌گذار به این حوزه و جلوگیری از این نوع سوءاستفاده‌ها ضروری باشد.
افراد جویای کار برای پیوستن به یک مجموعه به عنوان کارآموز، چه ملاحظات قانونی را مدنظر داشته باشند که کمترین میزان ضرر و آسیب را متحمل شوند؟ و اساسا چه ردفلگ‌هایی وجود دارد که بتواند مجموعه‌های سواستفاده‌کننده را قابل تشخیص کند؟
مهم‌ترین نکته در شروع یک رابطه‌ی کارآموزی انعقاد یک قرارداد کتبی کارآموزی یا قرارداد کار با کارفرما است. اگر بنابراین است که در دوره‌ی کارآموزی حقوق و مزایا پرداخت شود، حتما باید این موضوع در قرارداد قید شود. ممکن است که کارفرما با افزایش هزینه‌ی کارآموزی عملا حق‌السعی کارآموز را نادیده بگیرد که کارآموز باید به این نکته توجه کند. الزام به پرداخت حق بیمه و بیمه‌ی کارآموز نزد تامین اجتماعی نیز نکته‌ی دیگری است که باید مورد توجه باشد و در قرارداد ذکر شود. معمولا مرسوم شده که در زمان شروع کار، کارفرما از کارگر اسناد تجاری مثل چک یا سفته ضمانتی می‌گیرد. بهتر است کارآموز در دوره‌ی کارآموزی از اعطای این قبیل اسناد به کارفرما خودداری کند. کارآموزان باید مراقب باشند که اگر ایده‌ی تجاری، اقتصادی یا علمی دارند، نحوه‌ی استفاده کارفرما از آن را در قرارداد به صورت واضح مشخص کنند تا بعدا به مشکلات اساسی برنخورند. به طور کلی نباید فراموش کرد که مطابق قانون کار، کارآموزان هم مشمول قانون کار هستند و از حمایت‌های این قانون بهره‌مند هستند.
آیا یک کارآموز در طول مدت کارآموزی خود این حق را دارد که برای پوزیشن‌های دیگر اپلای کند؟ و در صورت پذیرش می‌تواند بدون هیچ مسئولیت حقوقی، مجموعه اول را در میانه دوران کارآموزی خود ترک کند؟
بله، به طور کلی اشتغال به چند کار همزمان در صورت امکان، مانع قانونی ندارد و کارآموز می‌تواند در چند شرکت به کارآموزی بپردازد. منتها ممکن است عدم اشتغال یا کارآموزی در قرارداد میان کارفرما و کارآموز ذکر شود که در این صورت کارآموز چنین حقی ندارد و در این صورت ممکن است متحمل جبران خسارت شود.
در مورد ترک کارآموزی همراه با کار، قبل از پایان کار معین یا اتمام زمان قرارداد، باید گفت که در این موارد مطابق با عمومات حقوق کار، ترک کار منوط به اعلام یک ماهه قبل از انجام آن است و در صورت عدم رعایت آن، کارآموز ممکن است با جبران خسارت روبرو شود. در این موارد به کارگر پیشنهاد می‌شود که از نهاد «دوره‌ی آموزشی کار» استفاده کند. در این صورت کارگر هر زمان می‌تواند از رابطه‌ی کارآموزی همراه با کار خارج شود.
در مورد کارگرانی که به دستور کارفرما در مراکز کارآموزی کار می‌کنند، وضع کمی متفاوت است. در این موارد کارگر نمی‌تواند قبل از پایان دوره‌ی کارآموزی دوره را ترک کند. علاوه بر آن موظف است حداقل دو برابر دوره‌ی کارآموزی در شرکت کار کند.
تلاش کردیم در این مصاحبه از دو منظر به کارآموزی نگاه کنیم تا بتوانیم حد و مرزهای ورود به مسیر کارآموزی را شفاف‌تر از پیش ترسیم کنیم. کارآموزی به‌عنوان نقطه صفر ورود به بازار کار و همچنین اولین تجربه کاری افراد، همانقدر که می‌تواند شتاب‌دهنده‌ای برای پیشرفت در مسیر شغلی باشد، به همان میزان هم می‌تواند نوکارجویان را به بیراهه ببرد. پس چنانچه نکات مطرح‌شده در این مصاحبه را مفید دانسته‌اید، آن را به دست تازه‌واردان بیشتری برسانید.
همچنین اگر هنوز نقاط ابهامی درمورد کارآموزی در ذهن‌تان وجود دارد یا به جواب برخی از سوالات خود نرسیده‌اید، می‌توانید پرسش‌ها و نظرات‌تان را در کامنت‌های همین پست مطرح کنید تا همکاران و متخصصین همراه کارگاه به شما پاسخ دهند.
کارآموزی در ایران خیلی بستگی به شرکتی داره که وارد میشید. بعضی جاها عملا میخوان از شما بیگاری بکشن و بهتون پول ندن و چیزی هم یادتون نمیدن. اما کم هم نیستند شرکت هایی که واقعا بهتون کار یاد میدن و کمک می‌کنن که رشد کنید. به نظرم اگر صف کیلومتر هستید و هیچ تجربه کاری ای نداشتید حداقل چندماه کارآموزی کنید و با فضای کار حرفه ای آشنا بشید.