تا پیش از شیوع کرونا، خیلی از ما با معنای دورکاری آشنا نبودیم و حتی کار کردن از خانه را ممکن نمیدانستیم. اما حالا، در یکی-دو سال گذشته، کار ریموت به شیوهای مرسوم برای کار کردن بدل شده و بسیاری در شرکتها ترجیح دادهاند که کار از خانه را برای پرسنلشان ممکن کنند.
هرچند عمر دورکاری به خیلی سال پیش از شیوع کرونا باز میگردد و از مدتها پیش از آن، شرکتهای بسیاری به صورت غیرمتمرکز مشغول بهکار بودند، اما اعتبار رونق این سبک کاری را میبایست برای کرونا در نظر بگیریم.
در هفتهها و ماههای ابتدایی کرونا، چه در ایران و چه در دیگر کشورها، به واسطهی اضطراری که پیشآمد بود، خیلی از کسبکارها «موقتا» دورکاری را آغاز کردند. طبعا، این شروع بیمقدمه، مشکلاتی را به همراه داشت که رفته و رفته در طی مسیر بر آنها فائق آمدند.
شاید نگارش محتوایی دربارهی اصول دورکاری دیر به نظر برسد، اما حقیقت آن است که هنوز هم باید در این خصوص آموزش ببینیم و دانستههای خود را افزایش دهید و تجربیاتمان را با هم به اشتراک بگذاریم. چرا که این شیوهی کار، بنا نیست به دفع کرونا از بین برود.
دورکاری چیست؟
دورکاری (remote work) همانطور که از ناماش بر میآید، به کارِ کارمند در جایی خارج از دفتر کارفرما اشاره میکند. این شیوهی کار کردن عمدتا در شرکتهای مبتنی بر فناوری رونق یافته، اما کم هم نیستند کسبوکارهایی خارج از این فضا که نوعی از دورکاری را تجربه کردهاند.
مزایای دورکاری
صحبت دربارهی مزایا و معایب دورکاری میتواند یک گفتوگوی مفصل و بیپایان باشد. حقیقت آن است که دورکاری مثل هر سبک کاری دیگر، میتواند فرصتهایی را پدید آورد و توامان، معایب و ایراداتی را هم بههمراه داشته باشد. از سویی دیگر، پاسخ به این سوال که دورکاری برای چه سازمانهایی مناسب هست و یا نه، بسته به شرایط آن سازمان قابل پاسخ است.
در ادامه تلاش کردیم، مزایای دورکاری و معایباش را از دید کارفرما و کارمند بررسی کنیم. طبعا، همهی موارد را ذکر نکردیم و گزینههایی دیگری را نیز میتوان به عنوان معایب دورکاری و یا مزایایاش در نظر گرفت. اما همین تعداد نیز میتواند چشمانداز نسبتا روشنی ارائه کند.
مزایای دورکاری برای کارفرما
حال بیایید نگاهی به مزایای دورکاری از منظر دید کارفرما بیاندازیم. هر کسبوکاری به دنبال بیشینه کردن سود و کمینه کردن هزینههاست. طبعا کار ریموت زمانی معنا و کارکرد دارد که بتواند این توازن را برقرار کند. در ادامه به مزایای این سبک کاری از دید شرکتها میپردازیم.
هزینهها را کاهش میدهد
کاهش هزینهها، اولین خروجی دورکاری برای سازمانهاست. نه تنها هزینههای عمومی مثل اجاره و برق و… کاهش یافته و یا حذف میشوند، بلکه برخی از هزینههای غیرملموس دیگر نیز از بین میروند. مثلا اگر برای پرسنل خود، برخی امکانات رفاهی را در محل کار تامین میکنید، میتوانید سرفصل هزینههایاش را حذف کنید!
از منظر دیگری نیز میتواند کاهش هزینهها را در مدل کار ریموت بررسی کرد و آن هزینهی زمانی پرسنل برای رسیدن به محل کار است. معمولا زمان زیادی صرف ایاب و ذهاب پرسنل میشود و پس از ورود به سازمان نیز زمانی صرف آمادهسازی برای کار میگردد.
حال آنکه در تجربهی کار ریموت این هزینههای زمانی نیز از بین میرود یا کاهشی چشمگیر پیدا میکند که موجب میشود کار از خانه برای طرفین همکاری مفید فایده شود.
امکان جذب را توسعه میبخشد
با ایجاد شرایط دورکاری برای تیم و پرسنل خود، این امکان را نیز به دست میآورید که استخدامهایتان را محدود به شهر نکنید. بسیاری از افراد واجد شرایط در شهرستانهای دیگری حضور دارند که با تعریف شرایط کار ریموت میتوانید از همکاری آنها بهرهمند شوید.
به بیانی سادهتر، دستتان در فرایند استخدام بازتر است و میتوانید استعدادهای بیشتری را به جمع پرسنل خود اضافه کنید.
رضایت پرسنل را افزایش میدهد
کارکنان شما زمانیکه کار از خانه را تجربه میکنند و از مزایای دورکاری بهرهمند میشوند، طبعا رضایت بیشتری را در هم کار تجربه میکنند. حتما بهتر از ما میدانید که هرچقدر بتوانید رضایت خاطر بیشتری را برای پرسنل خود تامین و فراهم کنید، اثربخشی بیشتری را دریافت خواهید کرد.
هرچند ذکر این نکته نیز جای تاکید دارد که دورکاری ممکن است برای همهی افراد خوشآیند نباشد. اما به طور کلی و بر اساس گزارشهای معتبری که منتشر شده است، میتوان اینگونه دریافت که به طور عمومی، عمدهی کارکنان از اینکه از امکان دورکاری بهرهمند باشند برایشان خوشآیند و مطلوب است.
مزایای دورکاری برای کارکنان
حال بیایید نگاهی به مزایای دورکاری برای کارکنان بیاندازیم و ببینیم چه فوایدی نصیب حالشان میشود. احتمالا به عنوان یکی از کارکنان سازمانی که در آن مشغول، مقولهی کار از خانه برایتان در نظر اول جذاب باشد. اما اگر کمی دقیقتر به مزایای و معایباش نگاه کنید، دید بهتری نسبت به کلیت آن پیدا میکنید.
هزینههایتان کاهش مییابد
همانقدر که کار ریموت موجب کاهش هزینههای سازمان میشود، به تقلیل مخارج کارکنان نیز کمک میکند. از هزینه ایاب و ذهاب گرفته تا هزینههای دیگری که شاید خیلی در محاسباتمان نیایند، در مدل کار از خانه حذف میشوند.
زمانهای مُردهتان از بین میرود
وقتی بنا باشد کار از خانه را تجربه کنیم و هرروز صبح برای رفتن به محل کار از منزل خارج نشویم، عملا زمانهای بسیاری را ذخیره میکنیم. این زمانها میتواند صرف استراحت، مطالعه یا کارهای خانه شود.
علاوه بر این، خستگیهای رفت و آمد زیر از بین میرود و تسلط و کنترل بیشتری بر زمان خود خواهید داشت.
تمرکز بیشتری پیدا میکنید
حضور در محل کار و مجاور دیگران قرار داشتن، میتواند عاملی برای ایجاد حواسپرتی شود و طبعا تمرکز ما را در کار از بین ببرد. دورکاری و کار از خانه میتواند کمک کند که تمرکز از دست رفتهمان دوباره به دست آوریم و در فضایی آرامتر بر آنچه در هر لحظه به آن مشغولیم، متمرکز شویم.
همچنین بخوانید: هفت پیشنهاد برای مدیریت نیروی کار از راه دور که هزینه دورکاری را کاهش میدهد
معایب دورکاری
خب! اگر تا اینجای مقاله را خواندید و تصور کردید که دورکاری تنها با اتفاقات خوش همراه است، کمی اشتباه کردید! کار ریموت علاوه بر محسناتی که دارد، معایبی را نیز شامل میشود که در برخی موارد ممکن است خیلی آزاردهنده باشد. بیایید نگاهی به این موارد از منظر دید کارکنان و کارفرما بیاندازیم.
معایب دورکاری برای کارفرما
ایجاد و رهبری یک تیم ریموت، پر از چالشهاییست که احتمالا تا کنون با آن مواجه نشدید. در همهی مراحل مدیریت منابع انسانی، از جذب و استخدام گرفته تا تعدیل و توسعه، در موقعیتهایی قرار میگیرید که مدیریتشان در شرایط کار ریموت با کار حضوری تفاوتهای چشمگیری دارند.
در این بخش، به عارضهها و معایب دورکاری از منظر دید کارفرما نظری انداختیم. طبعا، عوامل و مشکلات محدود به آنچه در ادامه آمده نیست و میتوان این فهرست را طویلتر از این چند گزینه در نظر گرفت.
تیمسازی با چالش مواجه میشود
یکی از اصلیترین وظایف رهبران هر سازمان آن است که پرسنل را به یک تیم متحد تبدیل کنند. تیمسازی، خود مهارتی مجزاست که فعالیتهای مختلفی آنرا پدید میآورد.
در شرایط دورکاری، این مهم با دشواری بیشتری همراه میشود. در موقعیتی که برخی و یا تمامی پرسنل مشغول کار از خانه هستند و دسترسی مستقیم به آنها وجود ندارد، تیمسازی به مراتب دشوارتر از مدلهای متمرکز است.
طبعا، هرچه تیم بزرگتر باشد، این پیچیدگی نیز بیشتر میشود.
فرهنگ سازمانی دیرتر شکل میگیرد
فرهنگ سازمانی از آن دست مقولههاییست که طراحی، ایجاد و توسعهاش به حضور و مشارکت همهی اعضای سازمان نیاز دارد. ممکن است در ابتدا، افراد موسس نقش بیشتری در ایجادش داشته باشد، اما رفته رفته نقش باقی نفرات پررنگتر میشود.
در یک سازمان که کار ریموت را برگزیده، توسعهی فرهنگ سازمانی با پیچیدگیهای بیشتری مواجه است. شما دسترسی مستقیمی به نفرات خود ندارید و همگام کردن آنها با استراتژیها و خطمشیهای کلان و همچنین اهداف و ارزشها، دشوارتر میشود. یکی از مهمترین مشکلات دورکاری به گواه بسیاری از کارفرمایان، همین مقولهی ایجاد و مدیریت فرهنگ سازمانیست.
هزینههای ارتباطی افزایش پیدا میکند
موقعی که تیم شما به صورت ریموت کار میکند، همهی ارتباطات نیز به شکل مجازی برقرار میشود. گاهی از اوقات ممکن است برای انجام کاری کوچک، نیاز به برقراری تعامل بین چند نیروی مختلف احساس شود. حال پیدا کردن زمانی که همهی این افراد بتوانند به شکل همزمان با هم گفتوگو کنند، خود به یک چالش بدل میشود!
به طور کلی، هزینههای ارتباطی در دورهی کار ریموت به شکل معنا داری افزایش پیدا میکند و همین مهم، موجب میشود که مهارت های ارتباطی اهمیتی دوچندان پیدا کنند.
معایب دورکاری برای کارکنان
معایب کار ریموت محدود به کارفرما نیست و مشکلاتی را نیز برای کارکنان به همراه دارد. در این بخش، مشکلات دورکاری را از دید کارکنان بررسی میکنیم و به شرح برخی از این عوارض میپردازم.
ارتباطات اجتماعیتان کاهش مییابد
به عنوان یک دورکار، معاشرتهای کمتری را تجربه میکنید. اگر در محل کار خود، ارتباط مستمر و مستقیمی را با طیف وسیعی از همکاران داشتید، حال ارتباطاتتان محدود به تعداد نفرات کمتری میشود و صرفا -عمدتا- حول مسائل کاری گفتوگو میکنید.
اما این تنها همهی ماجرا نیست. هرچند رفتوآمد به محل کار مشکلاتی را در بر دارد، اما به واسطهی آن طیفی از ارتباطات اجتماعی را تجربه میکنید که به شکل غیرمستقیم بر خلق و خوی شما اثر مثبت دارند.
دورکاری شما را مستعد انزوا میکند و اگر حواستان به این موقعیت نباشد، ممکن است عوارض عدیدهای را بههمراه آورد.
برقراری تعادل کار و زندگی دشوار میشود
اینکه محل کار و زندگی شما فاصلهاش به چندمتر تقلیل پیدا میکند، موجب میشود که به راحتی تعادل کار و زندگی تان از بین برود. اگر حواستان به این عارضه نباشد، ناگه به خودتان میآیید و میبینید که ساعاتی به مراتب بیشتر از زمان مرسوم را به کار مشغول بودید و عملا زندگی شخصیتان را فراموش کردید.
خطر دچار شدن به مشکلات روحی افزایش مییابد
تحقیقات بسیاری دربارهی آسیبهای دورکاری انجام شده است که در برخی از آنها، بروز نشانههای مشکلات روحی و روانی بسیار مشهود است. همانطور که پیشتر توضیح داده شد، فاصله گرفتن از جامعه میتواند ما را به شکلی از انزوا دچار کند.
باورهایی اشتباه دربارهی دورکاری
کار ریموت در جهان و به طور خاص در کشور ما رخدادی نسبتا تازه است و طبیعیست که باورهای اشتباهی دربارهاش وجود داشته باشد. بد نیست با این تعابیر خطا آشنا شوید و در صورت مواجهه با کسیکه درک درستی از آن ندارد، توضیح لازم را به او عرضه کنیم.
الزاما مترادف با کار از خانه نیست
وقتی صحبت از کار ریموت میشود، عمدتا این تصور پدید میآید که الزاما باید به کار از خانه مشغول شود. حال آنکه، بسیاری از افراد در دوران دورکاری ترجیح میدهد از کافه، فضاهای کار اشتراکی و یا در سفر مشغول بهکار شوند.
دورکاری به معنای کار از هرکجاییست که دلمان میخواهد! به عبارت بهتر، کار ریموت «قید مکان» را از بین میبرد و این فرصت را پدید میآورد که بتوانیم از هرکجا که دلمان بخواهد به کار مشغول شویم.
الزاما به معنای کار پارهوقت نیست
دورکاری میتواند تمام وقت، پروژهای و پارهوقت باشد. اینکه فرضمان بر این باشد که کار ریموت الزاما مترادف با کار پارهوقت است، از پایه اشتباست.
الزاما محدود به استارتاپ ها نیست
درست است که دورکاری در بین استارتاپها و کسبوکارهای آنلاین رواج بیشتری دارد، اما این بدین معنا نیست که بقیهی کسبوکارها نمیتوانند و نباید از این شیوه کار کردن بهرهمند شوند.
همانطور که در بخشهای بعدی توضیح خواهیم داد، طیف وسیعی از کسبوکارها میتوانند از مزایای دورکاری بهرهمند شوند. علاوه بر انواع کسبوکار، فریلسنر ها نیز از پیشروان دورکاری در ایران و جهاناند. فلذا دورکاری، سبکی از انواع کار کردن است که میتواند در هر سازمانی کارآمدی داشته باشد.
انواع دورکاری
به عقیدهی منِ نگارنده، همهی شرکتها میتوانند از مزایای دورکاری بهرهمند شوند و حداقل، بخشی از تیم خود را دورکار کنند. در نظر داشته باشیم و دورکار شدن به معنای آن نیست که همهی سازمان، یکباره محل کار را ترک کنند و کار از خانه را آغاز نمایند.
به طور کلی میتواند چهار گونه را ذیل انواع دورکاری قرار داد که در ادامه هرکدام را جداگانه توضیح خواهیم داد. همچنین، این نکته را در نظر داشته باشید هرکدام میتواند به گونهای دیگر تبدیل شود.
دورکاری موضعی
دورکاری موضعی میتواند برای کسبوکارهایی که دپارتمانهای زیادی دارند مناسب باشد. در این شیوه، شما تنها بخش و یا بخشهایی از تیم خود را دورکار میکنید. طبیعتا، آن بخشهایی که نیاز کمتری به حضور دارند، اولویتهای اصلی را تشکیل میدهند.
مثلا کسبوکارهای تولیدی میتوانند واحدهای اداری و بازاریابی خود را دورکار کنند.
دورکاری تدریجی
در دورکاری تدریجی، کل و یا بخشی از تیم به شکل تدریجی محل کار را ترک و کار از خانه را تجربه میکنند. مثلا اگر در تیم شما ۵۰ همکار حضور دارد، میتوانید در مرحلهی نخست ۱۰ نفر از آنها را دورکار کنید و بعد از مدتی تعداد نفرات بیشتری را دورکار نمایید.
این شیوه کمک میکند که معایب دورکاری کمتر و دیرتر خودنمایی کنند و توامان، آمادگی شما نیز برای مدیریت تیم با چالشهای کمتری مواجه شود.
دورکاری گردشی
دورکاری گردشی که این روزها بین شرکتهای بسیاری رواج یافته است، سبکی از دورکاریست که در آن، همهی پرسنل میتواند کار از خانه را تجربه نمایند. در دورکاری گردشی، هرکدام از پرسنل مقطعی از ماه را از راه در و مقطعی را در محل کار حضور پیدا میکنند.
با این شیوه میتواند مدلی را ایجاد کرد که هم از مزایای دورکاری بهره برد و هم امکانهای حضور در محل کار را بهدست آورد.
دورکاری مقطعی
بنا به دلایل متعددی، ممکن است سازمانهای تصمیم بگیرند که در مقطعی کار ریموت را برای نفرات تیم خود ممکن سازند. نظیر آنچه در ابتدای دورهی شیوع کرونا بسیاری از سازمانها تجربه کردند، کار از خانه تنها گزینهی موجود بود و باید در اولین فرصت دفاتر کار را تعطیل میکردند.
به همین دلیل، دورکاری مقطعی یکی از شیوههای موجود است که بنا به رخدادهای مختلف ممکن است دربازههای کوتاه تا بلندمدت ایجاد شود.
دورکاری جامع
کاملترین شیوهی کار ریموت آن است که تمام سازمان به صورت تماموقت و برای همهی پرسنل کاملا دورکار شوند. شاید بد نباشد بدانید که برخی از شرکتهای بزرگ دنیا، مثل تلگرام، تماما دورکارند و همهی پرسنلشان از جایی خارج از دفتر اصلی مشغول بهکارند.
دورکاری برای چه کسبوکارهایی مناسب است؟
در اینباره نیز نمیتوان حکمی قطعی داد و کار ریموت را برای گونهی خاصی از کسبوکارها تجویز و برخی را از آن بر حذر داشت. اما شاید بتوان اینگونه گفت که کار ریموت با گونههای کسبوکاری زیر تناسب بیشتری دارد:
کسبوکارهای آنلاین
مشخصا کسبوکارهای، بیشترین تناسب رو با دورکاری دارند. عمدهی کار در بستر اینترنت اتفاق میافتد و میتواند از هرکجای جهان بر امور نظارت داشت و کارها رو پیش برد. طبعا به همین دلیل است که کار ریموت در بین استارتاپها و کسبوکارهای آنلاین رواج بیشتری دارد.
کسبوکارهای خدماتی
به طور کلی میتواند کار ریموت را در طیف وسیعی از کسبوکارهای خدماتی اشاعه داد. طبعا اگر محصول فیزیکی در کار نباشد و خدمات سازمان در قالبهای غیرملموس ارائه شود، طراحی و راهاندازی سازوکارهای کاری غیرحضوری میسرتر به نظر میرسد.
کسبوکارهای مشاورهای
با توسعهی ابزارهای ارتباطی آنلاین و برخط، طیف وسیعی از شرکتهای مشاورهای میتوانند به صورت آنلاین کارشان را پیش ببرند. شرکتهای مشاوره مدیریت، مشاوره منابع انسانی و… از جمله مهمترین گونههای کسبوکاری هستند که در همین یکی-دو سال اخیر به سمت مجازی شدن پیش رفتهاند.
چگونه شرکت خود را دورکار کنیم؟
دورکار کردن شرکت و تیم نیز مثل هر تصمیم استراتژیک دیگری، نیازمند بررسی جمیعِ جوانب دارد و اگر بیگدار به آب بزنید، احتمالا هزینههای بسیاری به شما تحمیل میشود. اگر خود مسئولیت ایجاد شرایط کار ریموت هستید و یا در شرکتی کار میکنید که بنا به آغار دورکاری دارد، بد نیت روند پیشنهادی زیر را مرور کنید.
شرایط را بررسی کنید
پیش از اتخاذ هر تصمیمی، لازم است شرایط موجود در شرکت، صنعت و پیرامون خود را بررسی کنید. آیا ظرفیت و امکان کار ریموت برای تیم شما فراهم است؟ آیا منابع لازم را در اختیار دارید؟ آیا حالا زمان مناسبی برای آغاز دور کاری است؟
سعی کنید دلایل خود برای آغاز دورکاری را مستند کنید، مشکلات احتمالی را بشناسید و در نهایت، فهرستی از کارها و پیشنیازهای لازم تهیه کنید. خوشبختانه منابع جامع و جذاب بسیاری در این خصوص وجود دارد که با کمی جستوجو میتوانید به آنها دسترسی بیابید.
فرایندها را مستند کنید
شاید مهمترین کاری که باید در سطح مدیران ارشد سازمان انجام شود، مستندسازی دقیق فرایندها و روندهای کاریست. در شرایط کار ریموت امکان کمتری برای برقراری ارتباط مستقیم با پرسنل وجود دارد و ناگزیر باید از مستندات و آموزشهای از پیش تهیه شده است کرد.
مطمئن شوید که همهی فرایندهای کاری را در نظر گرفتید و برای هرکدام، شیوهنامههای اختصاصی را آماده کردید. اینگونه میتوانید تا حد زیادی، خطاهای قابل پیشبینی را دفع کنید.
با پرسنل صحبت کنید
به موازات برنامهریزی برای استقرار شیوهی کار ریموت، با پرسنل خود نیز صحبت کنید و نظر آنها را جویا شوید. مطمئن شوید که توضیحات کاملی دربارهی اتخاذ این تصمیم ارائه میکنید و توامان، دغدغههای آنها را نیز به خوبی شنیدهاید.
امکانات لازم را فراهم کنید
برای آغاز کار ریموت لازم است است که امکانات مورد نیاز را تهیه و در اختیار پرسنل قرار دهید. مثلا میتوانید از سرویسهای تماس مجازی برای مدیریت تماسها بهره بگیرید و یا نرمفزارهای مدیریت ارتباطات را تهیه و راهاندازی کنید.
یک دورهی آزمایشی تعریف کنید
لازم نیست دورکاری را یکباره و به طور کامل اجرا کنید. روش بهینه آن است که مقطعی را به عنوان پایلوت و دورهی آزمایشی در نظر بگیرید تا خروجیها را دریافت نمایید.
نتایج را بررسی کنید
پس از طی دوره آزمایشی، نتایج حاصله را گردآوری کرده و بازخورد همکاران را پیرامون این شیوهی کاری دریافت کنید. ایرادات پیشآمده را شناسایی و در سدد رفعشان برآیید.
این فرایند، یعنی بررسی نتایج دریافت بازخورد میتواند و باید به شکل مستمر صورت پذیرد.
ابزارهای دورکاری کداماند؟
خوشبختانه ابزارهای متعددی برای مدیریت کار ریموت ایجاد شدهاند که استفاده از آنها، تجربهی کار از خانه را برای پرسنل سادهتر میکند. مهمترین مزیت ابزارهایی که برای این فضا تعریف شدهاند آن است که کمک میکنند، هزینههای ارتباطی کاهش یابد و همهی نفرات با سینرژی بیشتری در کنار هم کارکنند.
در مقالهای مجزا چند نرم افزار دورکاری را معرفی و پیشنهاد کردیم که امید داریم برایتان مفید فایده باشد.
اوایل دورکاری خیلی راضی بودم. ولی واقعا هرچی بیشتر گذشت بیشتر خسته شدم. اویل خوشحال بودم که زمان بیشتری رو برای استراحت و کارای شخصی دارم و کمتر توی ترافیک معطل میشم. اما کمی که گذشت احساس کردم همون توی ترافیک موندن ها هم بخشی از زندگی بود. خلاصه من ترجیح میدم که دورکاری جمع بشه و بتونیم دوباره تو دفتر کارمون باشیم.
این مقاله صرفا به خوبی های دورکاری اشاره داشت و کمتر به مشکلاتش پرداخت. به نظرم اون بعد ماجرا رو هم خوبه بهش بپردازید.