در اهمیت فرهنگ سازمانی بسیار گفته‌اند و شنیده‌ایم. اما وقتی صحبت از چگونگی ایجادش به میان می‌آید، کمتر می‌توان به راهنمایی واقعی، تجربه محور و کاربردی دست یافت. آن‌چه در ادامه می‌آید را نیز به حساب آموزش فرهنگ سازمانی و یا چگونگی ایجادش نگذارید
سعی کردیم بر اساس چند مقاله‌ی معتبر، یک راهنمای اولیه و آغازین حول مفهوم پدید آوریم تا با ادبیات موضوع آشنا شوید. منبع اصلی اما مقاله‌ای تحت عنوان از سایت achievers بود که می‌توانید نسخه‌ی اصلی‌اش را در این لینک بخوانید. در نوشته‌های آتی کارگاه حول این موضوع، تلاش می‌کنیم کمی دقیق‌تر به این مساله‌ی کلیدی بپردازیم.
برخورداری از فرهنگ سازمانی مناسب از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که به موفقیت کسب‌وکار کمک می‌کند. براساس مطالعات، احتمال رشد درآمدزایی مشاغلی که فرهنگ سازمانی سالمی دارند به مراتب بیش‌تر از سایر شرکت‌ها است. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهند حدود ۸۵ درصد از کسب‌وکارها همچنان در ارائه ساختار فرهنگی مطلوب ناموفق عمل می‌کنند. در این مطلب، قصد داریم مفهوم فرهنگ سازمانی و نحوه ایجاد و مدیریت آن را بررسی کنیم. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
فرهنگ سازمانی چیست؟
فرهنگ سازمانی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، انتظارات و شیوه‌هایی است که اعضا تیم را هدایت می‌کند و به آن‌ها آگاهی می‌بخشد. به عبارت دیگر، فرهنگ سازمانی را می‌توان مجموعه‌ای از ویژگی‌هایی برشمرد که ماهیت وجودی کسب‌وکارتان را تعریف می‌کند. مثبت بودن این ویژگی‌ها منجر به بهبود عملکرد شرکت‌تان شده و ناکارآمدی آن‌ها مسیر موفقیت کسب‌وکار را با مانع مواجه می‌کند.
توجه داشته باشید، فرهنگ را نباید با بیانیه ماموریت سازمان اشتباه بگیرید. اگرچه هر دو مورد اخیر می‌توانند در معرفی عملکردتان موثر باشند؛ با این حال، ایجاد فرهنگ بیش از سیاست‌گذاری و سخنوری به اتخاذ رویکردی با ثبات و قابل اعتماد نیازمند است. در واقع، وقتی واکنش یک مدیر عامل را در مواجهه با یک بحران می‌بینید؛ زمانی‌که سازگاری عملکرد یک تیم را با خواسته‌های یک مشتری جدید تجربه می‌کنید؛ یا هنگامی که روش تصحیح اشتباه یکی از کارکنان را توسط مدیر بخش بررسی می‌کنید؛ در حال مشاهده فرهنگ سازمانی آن شرکت هستید.
فرهنگ سازمانی چه اهمیتی دارد؟
فرهنگ سازمانی مجموعه‌ای از رفتارها و ویژگی‌های درون سازمانی است که تمام جنبه‌های کسب‌وکار را در برمی‌گیرد. از این میان، می‌توان به دقت به جزئیات، لحن کلی سازمان، شرایط قراردادها و همچنین، مزایایی اشاره کرد که به کارکنان همان شرکت تعلق می‌گیرند.
هم‌سویی کارکنان یک سازمان با فرهنگ حاکم بر آن از اصلی‌ترین عواملی است که به افزایش احساس تعلق و راحتی کارمندان کمک می‌کند و موجب می‌شود خود را به راستی ارزشمند بدانند. این امر در بالا بردن اعتماد به‌نفس و توان روانی نیروی کار تاثیرگذار خواهد بود. تجربه نشان داده، شرکت‌هایی که فرهنگ را در اولویت قرار می‌دهند با قدرت و توان بالاتری می‌توانند دوره‌های سخت و تغییرات محیط کسب‌وکار را پشت سر بگذارند.
فرهنگ یک مزیت رقابتی و کلیدی است که می‌تواند به جذب استعدادهای برتر کمک کند. مطالعات نشان می‌دهند، ۷۷ درصد از کارجویان پیش از ارسال رزومه به بررسی ساختار فرهنگی یک مجموعه می‌پردازند و تقریبا نیمی از کارمندان، شغل فعلی خود را ترک می‌کنند تا حتی با دستمزد کمتر در یک سازمان با فرهنگ‌تر مشغول به کار شوند. فرهنگ سازمانی یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که به رضایت کارکنان منجر می‌شود. مشاهدات آماری نشان داده‌اند، ویژگی‌های فرهنگی یک سازمان از اصلی‌ترین عواملی است که با از دست رفتن کارمندان مقابله کرده و آن‌ها را به ادامه همکاری با یک مجموعه ترغیب می‌کند.
تاثیر فرهنگ سازمانی در موفقیت و سوددهی برخی از شرکت‌های شناخته شده
برای آشنایی با تاثیر فرهنگ سازمانی در موفقیت و سوددهی کسب‌وکارها می‌توان به شرکت‌های Microsoft و Salesforce اشاره کرد. هر دوی این شرکت‌ها در حوزه فناوری فعالیت می‌کنند و در مقیاس‌های جهانی از عملکردی عالی برخوردارند. موفقیت این دو مجموعه تا اندازه زیادی مدیون آن است که فرهنگ سازمانی را در اولویت قرار داده‌اند.
تا سال ۲۰۱۴ میلادی، مدیریت شرکت Microsoft برعهده «استیو بالمر» بود و به رقابت‌پذیری بی‌نظیر شهرت داشت. سپس، «ساتیا نادلا» به‌عنوان مدیر عامل این شرکت انتخاب شد و با ایجاد برخی تغییرات مثبت و در نظر گرفتن برنامه‌ای برای تغییر فرهنگ سازمانی، ویژگی رقابت‌پذیری را به‌نفع مجموعه ارتقا داد.
به این ترتیب، کارکنان به‌جای تلاش برای ثابت کردن خود تشویق شدند که قابلیت‌های‌شان را ارتقا دهند. امروزه، مارکت کپ (market cap) شرکت Microsoft چیزی در حدود یک تریلیون دلار است. این شرکت از نظر ارزش بازار با شرکت‌هایی نظیر Apple و Amazon در رقابت بوده و به‌عنوان یکی از ارزشمندترین برندهای جهان شناخته می‌شود.
از سوی دیگر، شرکت Salesforce همیشه فرهنگ سازمانی را در اولویت قرار داده و محوریت آن را جدی گرفته است. به همین دلیل، این مجموعه در طول تاریخ خود همواره رشدی باورنکردنی را تجربه کرده است. «مارک بنیوف»، مدیر عامل و بنیان‌گذار Salesforce، طی دو دهه گذشته مجموعه‌ای از هنجارهای بشردوستانه‌ای را پایه‌ریزی کرده است.
در طول این سال‌ها، روال‌های یاد شده در تعیین مسیر حرکت و عملکرد کلی این شرکت تاثیرگذار بوده‌اند. در شرکت Salesforce، همه کارمندان جدید بخشی از نخستین روز کاری خود را به انجام کارهای داوطلبانه می‌پردازند و به ازا ادامه این روند در طول سال، معادل ۵۶ ساعت اضافه حقوق دریافت می‌کنند.
براساس گزارش مجله Fortune، اتخاذ این رویکرد و تمرکز بر انجام اموری پر معنا و هدفمند، شرکت Salesforce را به یکی از بهترین سازمان‌های آمریکا تبدیل کرده است. بخش بزرگی از نیروی کار متخصص، به‌واسطه چنین فرهنگ پیشتازی به همکاری با این مجموعه علاقه دارند. جالب این‌جاست که این رویکرد به‌هیچ عنوان میزان سوددهی شرکت را کاهش نداده است. براساس تحقیقات، تا به امروز سهام Salesforce به‌طور میانگین سالانه بیش‌تر از ۲۶ درصد افزایش یافته است.
همچنین بخوانید: راهنمای جامع فرایند استخدام موثر
مهم‌ترین ویژگی‌های موثر در بهبود فرهنگ سازمانی چیست؟
هر سازمانی از ساختار فرهنگی منحصر به‌فردی برخوردار است. تفاوت‌های فرهنگی سازمان‌ها را می‌توان از مهم‌ترین عواملی دانست که هویت شرکت‌ها را تعیین کرده و آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند. با این حال، همه شرکت‌ها تلاش می‌کنند هنجارها و روال‌های حاکم بر فضای کاری خود را بهبود بخشیده و از این طریق، عملکردشان را ارتقا دهند. مهم‌ترین ویژگی‌های موثر در بهبود فرهنگ سازمانی عبارتند از:
هم‌سویی
هم‌سویی به معنای هم‌راستا بودن اهداف شرکت با انگیزه‌ها و محرک‌های کارکنان آن است. موفق‌ترین سازمان‌ها همواره تلاش می‌کنند تا اهداف، چشم‌اندازها و رویکردشان را با فضای ذهنی کارمندان‌شان هم‌سو کنند.
قدردانی
قدردانی منظم و مکرر از عملکرد کارکنان یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرهنگ سازمانی است و در قالب ارسال ایمیل‌ها و پیام‌های تشکرآمیز، ترفیع یا تجلیل از کارمندان در جلسات عمومی انجام می‌شود.
اعتماد
اعتماد یکی از اساسی‌ترین عناصر فرهنگ سازمانی بوده و زیربنای برقراری ارتباط، تبادل نظر و ادامه همکاری به حساب می‌آید.
عملکرد
عملکرد یک شرکت را می‌توان شالوده کسب‌وکار و یکی از اصلی‌ترین دلایل موفقیت یا عدم موفقیت آن دانست. این امر به معنای گردآوری گروهی از کارکنان مستعد و ماهر، ایجاد انگیزه در آن‌ها و به‌وجود آوردن فضایی است که هر یک از کارمندان با انگیزه بتوانند انرژی و دیدگاه‌های خود را به دیگران هم منتقل کند و از این طریق، سودآوری و بهره‌وری کل سیستم را افزایش دهد.
انعطاف‌پذیری
انعطاف‌پذیری یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های محیط‌های کاری پویا به حساب می‌آید. برخورداری از فرهنگ انعطاف‌پذیری در یک شرکت، ایجاد تغییرات مداوم، سازگاری با تحولات گریزناپذیر و ارائه واکنش مناسب در زمان درست را امکان‌پذیر می‌کند.
کار تیمی
توانایی انجام کار تیمی را می‌توان حاصل برخورداری از ویژگی‌ها و مهارت‌های مثبتی نظیر برقراری ارتباط به بهترین شکل ممکن، احترام گذاشتن به همه افراد، ایجاد فضای مناسب برای تبادل نظر، حمایت و پشتیبانی از نیروی کار و بسیاری موارد دیگر دانست. در چنین ساختاری، کارمندان با همکاری یکدیگر از عهده پروژه‌های متعدد و بزرگ‌تری برآمده و در حین انجام کار، رضایت و خوشنودی عمیق‌تری را تجربه می‌کنند.
صداقت و پایبندی به اخلاقیات
صداقت و پایبندی به اخلاقیات هم درست مانند اعتماد از اساسی‌ترین ویژگی‌های فرهنگ سازمانی است و ادامه همکاری تیمی را امکان‌پذیر می‌کند. به این ترتیب، هر یک از اعضا تیم می‌توانند در مراحل تصمیم‌گیری، تفسیر نتایج و مشارکت روی سایر اعضا حساب کرده و به شفافیت، امانت‌داری و درستی یکدیگر اعتماد داشته باشند.
نوآوری و خلاقیت
برخورداری از دیدگاه‌های خلاقانه و اهمیت دادن به نوآوری و تفکرات مبتکرانه در کلیه جنبه‌های کسب‌وکار از مهم‌ترین عواملی است که سازمان‌ها را در مسیر بهره‌برداری از تازه‌ترین فناوری‌های روز هدایت کرده و دسترسی به منابع و بازارهای جهانی را امکان‌پذیر می‌کند.
ایجاد محیطی امن و راحت
ایجاد محیطی امن و راحت را می‌توان از اصلی‌ترین ویژگی‌هایی دانست که سلامت روانی کارکنان را تامین کرده و فضای مناسب برای ریسک‌پذیری و ارائه بازخوردهای صادقانه را امکان‌پذیر می‌کند. ایجاد ایمنی روانی در سطح تیمی از جمله اقداماتی است که از سطوح بالا و از مدیران شرکت سرچشمه می‌گیرد.
اصلی‌ترین مراحل ایجاد فرهنگ سازمانی
ایجاد یک فرهنگ سازمانی موثر تنها از طریق تعیین اهداف به روشن‌ترین شکل ممکن، تنظیم یک برنامه جامع و تلاش مداوم امکان‌پذیر خواهد بود. در ادامه، مراحلی را به شما معرفی می‌کنیم که می‌توانند مسیر کلی حرکت را برایتان ترسیم کنند. به خاطر داشته باشید، به‌وجود آوردن ساختار فرهنگی مناسب در هر کسب‌وکاری متضمن دسترسی به مزایای طولانی‌مدت نظیر سوددهی بالا و افزایش بهره‌وری خواهد بود. اصلی‌ترین مراحل ایجاد یک فرهنگ سازمانی عالی با عملکرد بالا عبارتند از:
به‌رسمیت شناختن کلیه کارکنان و قدردانی از عملکرد آن‌ها
موفقیت در یک کسب‌وکار حاصل مجموعه‌ای از عوامل مختلف است که هر یک، نقشی اساسی را در این فرآیند ایفا می‌کنند. از این جمله، می‌توان به تلاش مداوم و مشارکت هر یک از اعضا تیم‌های یک شرکت اشاره کرد. این تلاش و مشارکت تنها در صورتی می‌تواند تداوم داشته باشد که همه اعضا در کلیه پوزیشن‌ها متوجه شوند که دستاوردهای‌شان دیده و به رسمیت شناخته می‌شود. توجه به دستاوردها را می‌توان نخستین گامی دانست که باید به قدردانی از نیروی کار منتهی شود. براساس مطالعات، چیزی در حدود ۷۶ درصد از کارمندان بر این باورند که به اندازه کافی جدی گرفته نشده و به‌اندازه لازم به آن‌ها بها داده نمی‌شود.
قدردانی پیوسته از عملکرد نیروی کار یکی از مهم‌ترین عواملی است که به ایجاد انگیزه مضاعف و بالا بردن سودآوری و بهره‌وری کمک می‌کند. به‌رسمیت شناختن کارکنان و تجلیل از آن‌ها دارای مراحل مختلفی بوده و به روش‌های گوناگونی قابل انجام است. در واقع، لازم است این رویکرد به اتفاقی عادی و تکرارپذیر تبدیل شده و تنها به مواقع خاصی نظیر برگزاری رویدادها و مراسم ویژه اختصاص نیابد. روش‌های مختلف قدردانی از کارکنان را می‌توان چنین برشمرد:
- تمرکز بر کوچک‌ترین عملکردهای مثبت کارمندان و تجلیل از آن‌ها در جلسات گروهی
- امتیازدهی و محاسبه امتیازها برای اختصاص سهام و سایر پاداش‌های غیر ریالی و در عین حال، ارزشمند
- اختصاص پاداش ریالی و اضافه حقوق
- ترفیع رتبه سازمانی
براساس مطالعات، مجموعه این عوامل علاوه بر بهبود عملکرد سایر کارکنان و ایجاد فضای رقابت مثبت در افزایش سوددهی و بهره‌وری موثر خواهد بود. این امر در بلندمدت یا میان‌مدت می‌تواند در بالا رفتن قیمت سهام شرکت هم تاثیرگذار باشد.
ایجاد فضای مناسب برای تبادل نظر
به‌رسمیت شناختن کارکنان و قدردانی از آن‌ها را می‌توان از مهم‌ترین عواملی برشمرد که به ایجاد انگیزه و افزایش اعتماد به‌نفس کارکنان کمک کرده و فضای مناسبی را برای تبادل نظر ایجاد می‌کند. در چنین فضایی، کلیه کارکنان می‌توانند مسائل، مشکلات، بازخوردها و دیدگاه‌های خود را با یکدیگر به‌اشتراک بگذارند و اطمینان داشته باشند که صدای‌شان شنیده می‌شود.
برگزاری منظم نظرسنجی‌ها و استفاده از چت بات‌ها از بهترین روش‌هایی است که دسترسی به نقطه نظرات همه کارمندان بخش‌های گوناگون را امکان‌پذیر می‌کند. علاوه بر این‌ها، تجزیه‌وتجلیل بازخوردها و دیدگاه‌های مطرح شده و واکنش نشان دادن به آن‌ها از اساسی‌ترین عواملی است که ثابت می‌کند نظرات کارکنان بررسی شده و به آن‌ها ترتیب اثر داده خواهد شد. براساس تحقیقات موسسه گالوپ (Gallup)، انجام موارد یاد شده میزان رضایت کارکنان در یک جامعه آماری را تا ۶۸ درصد افزایش می‌دهد. در همین جامعه آماری، بالا رفتن رضایت کارمندان با رشد ۸.۹ درصدی سوددهی همراه بوده است.
اطمینان از انطباق عملکرد مدیران با اصول و معیارهای تعیین شده
ایجاد یک فرهنگ سازمانی قوی و موثر از طریق تعیین مهم‌ترین اهداف، اصول، معیارها و ارزش‌های سازمانی و همچنین، به‌واسطه وفادار بودن به این اصول و عمل به آن‌ها امکان‌پذیر خواهد بود. به خاطر داشته باشید، عمل به ضوابط و قوانین مشخص شده فقط مختص کارمندان رده پایین یک شرکت نیست.
اتفاقا موضوع کاملا برعکس است. یعنی، مدیر عامل، مدیران بخش‌های مختلف و سایر کارمندان ارشد یک سازمان باید پیش از دیگر همکاران خود پایبندی به فرهنگ سازمانی را نشان داده و در این زمینه، به الگوی بسیار مناسبی برای اعضا تیم‌شان تبدیل شوند.
عملکرد مدیران علاوه بر ارائه الگو به جهت‌دهی افکار و رفتار کارمندان نیز کمک می‌کند. برای مثال، وقتی رویکرد یا عملکرد منفی یکی از همکاران به‌نوعی تایید شده یا مورد چشم‌پوشی قرار بگیرد، احتمالا دیگران هم همان رفتار را تکرار می‌کنند. از سوی دیگر، زمانی‌که عملکرد مثبت یکی از کارکنان مورد توجه قرار نگیرد و از او قدردانی نشود، سایرین هم انگیزه خود را از دست می‌دهند.
برقراری ارتباط موثر
ایجاد یک فرهنگ سازمانی موثر و عالی مستلزم برقراری ارتباط در سطوح مختلف است. این امر هم در شرایط دورکاری و هم به‌صورت حضوری می‌تواند در ایجاد مشارکت و ترغیب اعضا برای همکاری بیش‌تر با گروه تاثیرگذار باشد. برقراری ارتباط از مهم‌ترین عواملی است که افراد را با علایق مشترک یکدیگر آشنا کرده و موجب افزایش درک، همدلی، خلاقیت و بهبود روابط می‌شود.
تمرکز بر یادگیری و توسعه
تمرکز بر یادگیری و توسعه و همچنین، تداوم این رویکرد از مهم‌ترین عواملی است که به گسترش هر چه بیش‌تر کسب‌وکار کمک کرده و کارکنان را برای پذیرش مسئولیت‌های جدید آماده می‌کند. در واقع، سرمایه‌گذاری در بخش آموزش و تربیت نیروی کار ماهر و آشنا با تحولات و اطلاعات روز را می‌توان از نخستین و مهم‌ترین ویژگی‌هایی برشمرد که دستیابی به موفقیت، راهکارهای خلاقانه، رضایت کارمندان و یک فرهنگ سازمانی پیشرفته را امکان‌پذیر می‌کند. مجموع این عوامل در افزایش سودآوری و بهبود کسب‌وکار تاثیرگذارند.
شخصی‌سازی تجربه کارمندان
نیروی کار را می‌توان مهم‌ترین سرمایه یک سازمان به حساب آورد. از این رو، لازم است شرکت‌ها بر اتخاذ روش‌هایی متمرکز باشند که آشنایی با فرهنگ سازمانی را به‌شیوه‌ای کاملا شخصی‌سازی شده برای هر یک از کارکنان امکان‌پذیر کنند. انجام این کار از طریق شناسایی و ارزش‌گذاری مهارت‌ها و ویژگی‌های هر یک از کارمندان ممکن خواهد بود. برای این منظور، پیشنهاد می‌کنیم برگزاری منظم نظرسنجی‌های مختصر و مفید و همچنین، مقیاس‌گذاری تجربه کارمندان و بررسی روند پیشرفت آن‌ها را در برنامه کارتان قرار دهید.
متجلی ساختن ارزش‌های شرکت در زندگی شخصی
مهم‌ترین ارزش‌ها و اصول تعیین شده در یک شرکت را می‌توان زیربنای فرهنگ سازمانی آن به حساب آورد. در این میان، متجلی کردن این ارزش‌ها در زندگی شخصی از بهترین روش‌هایی است که تصویری ارزشمند از شما و همچنین، الگویی قدرتمند را در اختیار همکاران‌تان قرار می‌دهد. انتخاب یک خط‌مشی مناسب در زندگی می‌تواند انگیزه‌بخش دیگر کارکنان بوده و تمرین دقیقی برای پیاده‌سازی ارزش‌های پایدار در محل کار باشد.
جذب نیروی کار سازگار با فرهنگ سازمانی
ایجاد یک فرهنگ سازمانی عالی با عملکرد بالا تنها در سایه تداوم آن ارزشمند خواهد بود. این امر به تلاش و پشتکار کلیه اعضا در همه تیم‌های شرکت و مدیران آن‌ها بستگی دارد. بنابراین، علاوه بر تربیت کارمندان فعلی و تمرکز بر انطباق عملکرد آن‌ها با ساختار فرهنگی مجموعه لازم است در هنگام جذب کارکنان جدید به سازگاری آن‌ها با اصول و ارزش‌های سیستم نیز توجه کنید. برای این منظور، لازم است ساختار مصاحبه به‌گونه‌ای تنظیم شود که علاوه بر مسائل فنی بتواند پایبندی این افراد را به اصول و ارزش‌های ساختاری شرکت ارزیابی کند.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم راهنمای جامعی را درباره نحوه ایجاد یک فرهنگ سازمانی عالی در اختیارتان قرار دهیم. به خاطر داشته باشید، برقراری ارتباط با کارکنان، ایجاد فضایی مناسب برای تبادل نظر، به‌رسمیت شناختن کلیه اعضا و همچنین قدردانی از آن‌ها مهم‌ترین عواملی هستند که به ایجاد انگیزه و اشتیاق بیش‌تر برای ادامه و گسترش همکاری کمک کرده و ارائه راهکارهای خلاقانه را امکان‌پذیر می‌کند. مجموعه این عوامل موجب رونق روزافزون کسب‌وکارتان می‌شود و درآمدزایی و بهره‌وری سازمان‌تان را افزایش می‌دهد. نظر شما چیست؟ شما چه تلاش‌هایی را برای ایجاد یک فرهنگ سازمانی کارآمد موثر می‌دانید؟
