برای چندمین روز پیاپی، زنگ بیدارباش تلفن همراه‌تان را snooze کردید تا کمی بیشتر بخوابید. با هر بدبختی که هست، بالاخره خود را از تخت‌تان جدا می‌کنید و با چشمانی نیمه‌بسته یک فنجان قهوه می‌ریزید و خود را به اولین جلسه کاری‌تان می‌رسانید، البته اگر دورکار باشید. هنوز زمان زیادی از روز نگذشته، اما خب، شروعش به شما این پیام را می‌دهد که مثل روزهای قبل‌تر، بنا نیست به همه‌ی کارهای از پیش تعریف شده برسید. پاسخ خروج از این چرخه نامبارک دو کلمه است: روتین روزانه
به زندگی هر فرد موفق و نامداری که نگاه کنیم یا نظرات اندیشمندان مختلف را درباره‌ی زندگی و کاربا کیفیت بخوانیم، نقش روتین روزانه را پررنگ می‌بینیم. به عبارت دقیق‌تر، از هنرمندان و سیاست‌مداران و کارآفرینان خوش‌نام گرفته تا فیلسوفان و ادیبان تاثیرگذار، همه و همه در رعایت یک اصل با هم هم‌نظرند و آن، برخورداری از روتین روزانه برای کار و زندگی است.
اما چرا روتین روزانه داشتن مهم است و این‌همه درباره‌اش حرف می‌زنند؟ اصلا بنیان علمی دارد یا نه؟ چه‌طور باید تعریفش کرد و چه مواردی «ارزش» آن‌را دارد که در روتین زندگی مان قرار گیرند. در این مقاله تلاش می‌کنیم به این سوالات، در حد مطلوبی پاسخ دهیم. کمی وقت بگذارید و این نوشته را تا انتها بخوانید. علاوه بر پاسخ به سوالاتی از جنس «چیستی روتین روزانه» چند پیشنهاد واقعی برای تعریف روتین‌تان نیز پیش روی‌تان می‌گذاریم.
روتین چیست؟
روتین روزانه چیز پیچیده‌ای نیست و کم‌وبیش، همه‌ی آن تا حدی از آن برخورداریم. برای تعریف روتین می‌توان از عبارت «تعریف نظم و ترتیب مشخص برای انجام کارها» استفاده کرد. این‌که در هر تکه از زمان، کاری از پیش تعیین شده انجام دهید و این «نظم» را در روزهای متمادی حفظ کنید. در پاسخ به پرسش روتین چیست می‌توان از یک تعریف دقیق‌تر و البته علمی‌تر هم بهره برد: روتین به انجام کارهایی مشخص به طور منظم و متوالی گفته می‌شود.
روتین می‌تواند انواع مختلف داشته باشد: روتین روزانه، روتین هفتگی یا روتین سالانه. این‌که هرروز ساعت ۶ صبح دندان‌های‌مان را مسواک بزنیم یا در آخرین چهارشنبه‌ی هر ماه به دیدن پدربزرگ‌مان برویم، هر دو نوعی از روتین هستند. البته حواس‌مان باشد که همه‌ی روتین ها الزاما مثبت نیستند. سیگار کشیدن شاید یکی از شایع‌ترین روتین‌های شناخته‌شده باشد. البته، کمی جلوتر که تفاوت روتین و عادت را توضیح دادیم، بهتر می‌توانید این مهم را درک کنید.
Mason Currey در کتاب آداب روزانه: هنرمندان چطور کار می‌کنند به تفصیل درباره‌ی تفاوت مفاهیمی همچون عادت، روتین و آداب حرف می‌زند و بر اساس همین تعاریف، زندگی و شیوه‌ی کار کردن هنرمدان بزرگی همچون موراکامی و آرمسترانگ و تلسا را مرور می‌کند. او در بخش جمع‌بندی، برای توصیف مشخص‌تر اهمیت روتین روزانه چنین می‌نویسد:
برخورداری از روتین روزانه می‌تواند مکانیزم دقیقی برای استفاده‌ی درست از محدودترین منبع در اختیارمان یعنی زمان باشد.
روتین روزانه چطور عمل می‌کند؟
پاسخ ساده و سرراست به این سوال این است: روتین مغز را در حالت خودکار قرار می‌دهد. اگر قائل به این مهم باشیم که برای انجام هرکاری به سطح و مقداری از «اراده» لازم است، حتما تاکید می‌کنید که ایجاد اراده و حفظ‌اش اساسا کاری دشوار است و گاهی هم ناممکن.
اراده برای صبح زود بیدار شدن، برای کمتر قهوه خوردن، برای ورزش کردن و… اگر بنا باشد مدام و مدام ایجاد شود، بی‌تردید، جایی از مسیر ما را از پای در می‌آورد و قیدش را می‌زنیم. اما اگر کاری کنیم که برای انجام کارها، چه آسان و چه دشوار، نیاز به استفاده از قوه‌ی حافظه و البته ساخت اراده نباشد، زندگی‌مان راحت‌تر پیش نمی‌رود؟
این، احتمالا مهم‌ترین تفاوت در میان افراد پیشرو در حرفه‌های مختلف نسبت به باقی هم‌صنفان‌شان است: آن‌ها توانسته‌است کارهای لازم و بااهمیت را از سیطره‌ی اراده خارج کنند و وارد قلمرو روتین روزانه سازند.
حال بیایید نگاهی به سازوکار روتین یا به عبارت بهتر حلقه روتین و اجزای سه‌گانه‌اش بیاندازیم:
مرحله‌ی اول: اتفاقی به مثابه یک نشانه به وقوع می‌پیوند و بی‌آنکه شما متوجه‌اش باشمد، مغز را در وضعیت «خودکار» قرار می‌دهد. یک مثال ساده برای این وضعیت، برای بسیاری از ما هرروز صبح تکرار می‌شود: به محضی که بیدار می‌شویم، بی‌آنکه احتمالا فکر کنیم، سراغ دستگاه قهوه‌سازمان می رویم تا قهوه‌ی صبح‌مان را بنوشیم. در این مرحله «بیدار شدن» محرکِ اقدام بعدی، یعنی دم کردن قهوه است.
مرحله‌ی دوم: اجرای روتین اتفاق می‌افتد. بر اساس محرک اول به سمت اقدامی از پیش «روتین شده» هدایت می‌شوید و بی‌آنکه الزاما انگیزه یا اراده‌ای در کار باشد، قهوه‌ی صبح‌تان را دم کرده و می‌نوشید.
مرحله‌ی سوم: حالا نوبت پاداش است. نوشیدن قهوه حس خوش‌آیندی دارد و ذره‌های کافوئین را به وجودتان سرایت می‌دهد. همین لذت و پاداش است که موجب تکمیل این روتین در ذهن شماست.
تهیه‌ی روزانه‌ی قهوه یک مثال ساده و البته فراگیر است. اما توجه داشته باشید داینامیک روتین روزانه تقریبا همواره به همین سادگی است. تصور کنید که با خودکار ساختن کارهای به‌ظاهر کوچک در یک بستر زمانی بلند، چه دستاوردهای متنوعی خواهید داشت.
چرا روتین روزانه مهم است؟
پاسخ سرراست به این پرسش را می‌شود در دو جمله‌ی زیر خلاصه کرد:
- افزایش بهره‌وری (کار بیشتر در زمان کمتر)
- افزایش کیفیت زندگی (از محل انجام بهتر کارها)
برخورداری از روتین روزانه کمک می‌کند که فعالیت‌های مختلف را با سرعت و کیفیت بیشتری انجام دهیم. چرا که ذهنِ نظام‌مند ما برای «توالی» ارشد و احترام بالایی قائل است. به عبارتی دقیق‌تر و ساده‌تر، اگر هرروز ساعت ۱۰ تا ۱۰:۳۰ صبح کتاب بخوانید، ذهن‌تان خود را با این شرایط هم‌سو می‌کند و به عنوان «پاداش» برای این انضباط شما، شرایطی فراهم می‌آورد که یادگیری بیشتری را در این مدت به‌دست آورید.
از سویی دیگر، کار روتین و برنامه روتین روزانه منجر به کاهش فشار کارهای مختلف می‌شود. به عبارت واضح‌تر، اگر کاری برای‌تان دشوار است و انجامش به مرامت بالای ذهنی یا جسمی منجر می‌شود، قراردهی آن فعالیت در یک برنامه‌ی روتین کمک می‌کند که با سهولت بیشتری از پس‌اش بر آیید.
پیشنهادهایی برای تعریف روتین روزانه
تعریف فعالیت‌های مختلف در روتین روزانه به عوامل مختلفی بستگی دارد. سن و شرایط شغلی احتمالا بیشتر تاثیر را بر «اولویت» های شما و البته، بهره‌مندی‌تان از زمان دارد. اگر شما دانش آموز، دانشجو و یا کارمند باشید، بخش بزرگی از زمان‌تان در اختیار دیگری است. همچنین، اولویت‌های زندگی نیز در تعریف روتین نقشی اثرگذار دارد. طبعا فعالیت‌های مستمر یک مادر شاغل با یک دانشجوی مجرد تفاوت‌ها بنیادین دارند.
فارغ از این تفاوت‌ها، در ادامه پیشنهادهایی برای تعیین روتین آمده که احتمالا می‌تواند برای همگان مفید و موثر باشد.
صبح زود بیدار شوید
تغییر سبک زندگی باعث شده که زمان بیدار شدن و البته خوابیدن‌مان چندان منظم نباشد. تعریف یک روتین روزانه برای خوابین و بیدار شدن، نقش بسزایی در ارتقای سلامت و اثربخشی‌مان دارد.
تخت‌خواب‌تان را مرتب کنید
این توصیه را هم در کتاب‌های زرد روان‌شناسی می‌بینید و هم در مطالعاتی با پشتوانه‌ی علمی! اما واقعیت آن است که همین‌کار به‌ظاهر ساده و دم‌دستی اثر معناداری در پیش‌برد باقی کارهای روزانه‌مان خواهد داشت. این، اولین کاری است که پس از بیدار شدن انجام می‌دهیم (و می‌توانیم سریع و کامل انجامش دهیم) همین اقدام، حس خوشایندی را در مغز ایجاد می‌کند: ماموریت اول با موفقیت به انجام رسید.
همین حس و برداشت ذهنی کمک شایانی در پیش‌برد هرچه بهتر باقی کارهای روزانه‌مان خواهد داشت.
نرمش کنید
بعد از چندساعت خواب خوش، باید بدن را برای کار روزانه آماده کنیم. انجام چند حرکت کششی ساده و چند دقیقه پیاده روی با سرعت بالا (اگر ممکن باشد) می‌تواند بدنی سرحال‌تر را برای کار روزانه در اختیارمان قرار دهد.
صبحانه بخورید
این هم از آن دست پیشنهادهای پرتکرار، اما کمتر شنیده شده است! نیازی به گفتن نیست که صبحانه، مهم‌ترین وعده‌ی غذایی روزانه‌ی ماست. به‌علاوه، از پرخوری در وعده‌های بعدی یعنی نهار و شام جلوگیری می‌کند و همین خود از اضافه‌وزن‌مان می‌کاهد. صبحانه انرژی لازم برای آغاز روز را در اختیارمان قرار می‌دهد و موجب می‌شود که با نشاط بیشتری سراغ تسک‌های آن‌روزمان برویم
دوش آب سرد بگیرید
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که دوش آب سرد به فعال شدن عوامل شیمیایی مغز که بر سلامتی اثر دارند، تاثیر می‌گذارد. به‌علاوه این‌که در کنار صبحانه و نرمش روزانه، ترکیب کارآمدی برای شروع پرانرژی روزانه خواهد بود.
